Iti baet ti agtultuloy a panagbalbaliw ti panawen, adda dagiti tradisyon a nagtalinaed a sibibiag ken agtultuloy a mangipaspasimudaag iti pagilasinan wenno pakabigbigan ti maysa a komunidad.
Iti Cordillera Administrative Region partikular iti probinsiya ti Benguet ken Mt. Province, maob-obserbaran latta ti pannakaipatungpal ti ritwal a daw-es wenno chao-es.
Ti Daw-es ket maysa a wagas ti cleansing wenno healing ritual.
Kadawyan a maipatpatungpal daytoy kalpasan ti saan a nasayaat a pasamak kas iti aksidente, didigra ken kalamidad.
BUYAEN: https://www.facebook.com/share/v/15d8AerbGj/
Idiay Bontoc, Mt Province, kinuna ni Mayor Jerome Chagsen Tudlong Jr, ipatpatungpalda ti Chao-es kalpasan ti aksidente kas iti pannakabangga ti lugan.
Ti nasao a ritwal ket ipatungpal dagiti lallakay, kadwada dagiti tattao a karaman iti aksidente wenno dagiti maseknan a pamilya.
Paset ti Chao-es ti panagparte kadagiti naariwawa nga ayup kas iti aso, pato, manok ken baboy kas daton kenni Kabunyan tapno iyadayona dagiti dakkes a rikna ken ispirito gapu iti napasamak nga aksidente.
Malaksid iti panagparte, mapan dagiti babbaket iti nakapasamakan ti aksidente tapno ayabanda ti leng-ag dagiti indibidual a naaksidente.
Irugida nga ayaban ti ispirito wenno leng-ag dagiti biktima manipud iti nakapasamakan ti aksidente, paturong iti dadduma a disso agingga a maiyawid iti mismo a balay dagiti maseknan.
Babaen iti daytoy ket maipanamnama a maayaban ken maiyawid ti timmayab a leng-ag ken makaturog a nasayaat dagiti biktima.
Kalpasan ti ritwal, nasken nga umelleng wenno aginana dagiti biktima iti maysa agingga dua a rabii.
Masapul a mairekep ti balay a nakaipatungpalan ti ritwal.
Maiparit metlaeng a mangan dagiti maseknan iti naangot wenno nalangsi a taraon kas iti lames wenno ikan.
Nasken metlaeng nga awan ti matmatnag iti uneg ti balay a nakaipatungpalan ti ritwal gapu ta nu mapasamak daytoy ket masapul a maulit manen a maipatungpal ti ritwal.
Ti Chao-es wenno Daw-es ket saan a laeng a maipatpatungpal nu adda ti naaksidente nu di ket mabalin metlaeng daytoy a maipatungpal kalpasan ti eleksyon.
Sigun kadagiti lallakay idiay Bontoc, Mt Province, masapul nga ag-daw-es dagiti pulitiko kalpasan ti eleksyon agsipud ta naipukka-pukkaw ti nagan dagitoy iti nagduduma a disso rason a masapul nga ayabanda ti ispirito wenno leng-agda.
Ti pulitika ngamin ket adda dagiti dakkes a sasao a naibagbaga kontra iti maysa a politiko.
Babaen iti panangipatungpal iti chao-es ket sumayaat ti pannaturog dagiti kandidato kalpasan ti eleksyon.
Maipalagip nga August 18, 2010 ket uppat a pulo ket dua nga indibidual ti pimmusay gapu iti pannakatnag ti bus idiay Banangan, Sablan, Benguet.
Kalpasan ti aksidente, naipatungpal ti daw-es a pinasetan dagiti lallakay, rescuers, volunteers, kameng ti media ken dagiti maseknan a pamilya tapno madalusan ti panunotda gapu ta malaglagipda dagiti bangkay a narekrekoberda manipud iti nakapasamakan ti aksidente.
Babaen metlaeng iti nasao a ritwal ket makiddaw ti ipapanaw dagiti dakkes nga ispirito iti nakapasamakan ti aksidente ken maayaban ti ispirito dagiti pimmusay iti aksidente tapno maiyawid iti pagtaenganda ken makatalna dagitoy.
Pebrero siyete, dos mil catorse, sangapulo ket uppat ti pimmusay pakairamanan ti komedyante a ni Arvin “Tado” Jimenez kalpasan a natnag ti naglugananda a bus idiay Nacagang, Talubin, Bontoc, Mountain Province.
Kalpasan ti aksidente, nangipatungpal dagiti umili ti Talubin iti daw-es tapno madalusan ti lugar a nakapasamakan ti aksidente ken maliklikan ti pannakapamasak manen ti aksidente iti nasao a lugar.
September 15, 2018, pasado ala una ti parbangon, dimmalapos ti Super Typhoon Ompong iti pagilian nu sadino kangrunaan a naapektaran ti Cordillera Administrative Region.
Maibasar iti datus ti Cordillera Regional Disaster Risk Reduction Management Council, nasurok sangagasut nga indibidual pakairamanan dagiti small-scale miner ti pimmusay idiay Itogon, Benguet gapu iti landslide.
Gapu iti nasao a trahedya, impatungpal metlaeng dagiti lallakay ti Daw-es idiay Itogon, Benguet tapno agkararag ken kiddawenda kenni Kabunyan a dalusanna ti naglugaran ti dakkes nga ispirito, dalusanna ti panunot dagiti tattao maipapan iti ipupusay ken agyaman kenni kabunyan iti impaayna a kanayonan a biag kadagiti nakasalat iti nakaam-ammes a pasamak.
Saan pailaeng a nakabangon ti rehiyon Cordillera idi daydi a panawen ket dimmalapos manen ti maysa pay a Super Typhoon.
Agsapa ti Oktobre a trenta dos mil dise otso ket naglandfall ti Super Typhoon Rosita.
Nangitunda met daytoy iti ipupusay dagiti nasurok dua pulo nga indibidual nu sadino kaadoan kadagitoy ket nairekord idiay Natonin, Mountain Province gapu iti landslide.
Gapu iti sibibiag a kultura ken pammati, naipatungpal metlaeng ti ritwal a Daw-es.
Iti tunggal kararag, tunggal panagidatun ken tunggal addang kabayatan ti daw-es, maipalagip kadatayo ti naun-uneg a koneksion iti nagbaetan dagiti tao ken ti dagdaga dagitoy.
Daytoy ket tradision a mangawit saan laeng nga iti kinadagsen ti napalabas ngem ketdi, ti namnama para iti nasaysayaat wenno nadurdur-as a masakbayan.//Cara Sacyaten
